رژیم کتوژنیک چیست؟

“رژیم کتوژنیک” اصطلاحی برای رژیم غذایی پرچرب و بسیار کم کربوهیدرات است. (مانند رژیم اتکینز)  در این رژیم میزان کربوهیدرات مصرفی بسیار اندک است و مصرف کربوهیدرات‌هایی که هضم آسان دارند، مانند شکر، نوشابه، شیرینی و نان سفید کاهش می‌‌یابد و بیشتر کالری مورد نیاز بدن از پروتئین و چربی دریافت می‌شود. معمولأ رژیم کتوژنیک استاندارد حاوی ۷۰% چربی، ۲۰% پروتئین و ۱۰% کربوهیدرات است.
این رژیم کربوهیدرات را به ۲۰ تا ۵۰ گرم در روز محدود می‌کند. این امر بدن را وادار می‌کند تا چربی‌ها را برای تأمین انرژی تجزیه کند.
در رژیم کتوژنیک کلاسیک ۹۰ درصد کالری روزانه از چربی تامین می‌شود. اما بسیاری از رژیم‌های با محدودیت کمتر وجود دارد که به طور معمول روزانه ۲۰ تا ۵۰ گرم کربوهیدرات مصرف می‌کنند.
یک شکل بسیار سخت از رژیم کتوژنیک برای درمان اختلالات تشنجی در افراد مبتلا به صرع که به سختی قابل درمان هستند استفاده می‌شود. در این رژیم که برای کاهش تشنج در کودکان استفاده می‌شود، کالری دریافتی از چربی ۴ برابر بیشتر از کربوهیدرات و پروتئین است. 
پیروی از یک رژیم کتوژنیک که مصرف کربوهیدرات را به کمتر از ۵۰ گرم در روز محدود می‌کند، می تواند وزن بدن را ۱۰٪ تا ۳۰٪ در یک سال کاهش دهد.
 اشکال کمتر سخت گیرانه رژیم کتوژنیک برای درمان دیابت، بیماری پارکینسون و بسیاری از موارد دیگر استفاده می‌شود، اما  شواهد علمی کافی برای تأیید بسیاری از این موارد وجود ندارد.

رژیم کتوژنیک چیست؟

وقتی روزانه کمتر از ۵۰ گرم کربوهیدرات مصرف می‌کنید، بدن شما از قند خون استفاده می‌کند و به سرعت قند خون پایین می‌آید. بعد از ۳ تا ۴ روز بدن شروع به تجزیه پروتئین و چربی برای دریافت انرژی خواهد کرد. بدن چربی را به مولکول‌هایی به نام کتون تجزیه می‌کند که بدن از این اجسام کتونی، برای تأمین انرژی استفاده می‌کند و باعث لاغر شدن می‌شود، این  روند کتوز نامیده می شود. توجه به این نکته مهم است که رژیم کتوژنیک یک رژیم کوتاه مدت است که بیش ازتمرکز بر رژیم سالم، بر کاهش وزن متمرکز است.

چه کسانی می‌توانند از رژیم کتو استفاده کنند؟

مردم اغلب از رژیم غذایی کتوژنیک برای کاهش وزن استفاده می‌کنند، اما این رژیم می‌تواند به مدیریت و کنترل برخی از بیماری‌ها مانند صرع نیز کمک کند. همچنین ممکن است باعث بهبود بیماری‌های قلبی، برخی بیماری‌های مغزی و حتی آکنه شود، اما لازم است تحقیقات بیشتری در این حوزه‌ها انجام شود. هنگام تصمیم‌گیری برای یک رژیم غذایی سالم، به خصوص اگر مبتلا به دیابت نوع ۱ هستید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید تا از بی‌خطر بودن این رژیم مطمئن شوید.

کاهش وزن با رژیم کتوژنیک

یک رژیم کتوژنیک ممکن است در ۳ تا ۶ ماه اول  در مقایسه با برخی رژیم‌های دیگر به کاهش وزن بیشتری منجر شود. این امر ممکن است به این دلیل باشد که برای تبدیل چربی به انرژی، در مقایسه با  تبدیل کربوهیدرات به انرژی، کالری بیشتری لازم است. همچنین ممکن است به این دلیل که  یک رژیم غذایی پرچرب و پر پروتئین شما را بیشتر سیر نگه می‌دارد، بنابراین غذای کمتری مصرف می‌کنید و وزنتان کم می‌شود. اما این مکانیسم هنوز ثابت شده نیست و به تحقیقات بیشتری  نیاز دارد.

استویا و رژیم کتو

استویا پای ثابت اکثر رژیم‌های کتوژنیک است. از آن‌جایی که ذره به ذره کربوهیدارت در رژیم غذایی شما اهمیت دارد، استویا، این شیرین کننده طبیعی اعجاز انگیز می‌تواند کمکی شایان به شیرین شدن کام شما در زمان رژیم و پس از آن کند. برای کسب اطلاع از تداخلات دارویی استویا به اینجا مراجعه فرمایید.
توصیه می شود از استویایی استفاده کنید که مواد افزودنی‌ آن بی ضرر و کم کالری بوده و شاخص گلیسمی آن پایین باشد. برای کسب اطلاعات بیشتردر مورد نحوه انتخاب محصولات استویا، به این مقاله مراجعه کنید.

انسولین هورمونی است که قند را در بدن تبدیل به سوخت یا ذخیره می‌کند. رژیم های کتوژنیک باعث می‌‎‌‌‌‌شوند به سرعت کالری را بسوزانید، و در بدن ذخیره نشود. در نتیجه بدن شما به انسولین کمتری احتیاج دارد و میزان ترشح انسولین کم می شود. کاهش سطح انسولین ممکن است بدن شما را در برابر برخی از انواع سرطان محافظت کند و یا حتی رشد سلول‌های سرطانی را کُند کند، هر چند تحقیقات بیشتری در این مورد لازم است.

 بیماری قلبی

عجیب به نظر می‌رسد که یک رژیم غذایی پرچرب بتواند کلسترول “خوب” را افزایش داده و کلسترول “بد” را کاهش دهد، اما رژیم های کتوژنیک دقیقاً موجب کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب می‌شوند. این روند ممکن است به این دلیل باشد که کاهش انسولین در این رژیم‌ها می‌تواند از تولید کلسترول بیشتر در بدن جلوگیری کند. این بدان معناست که شما کمتر دچار افزایش فشار خون، تنگی عروق، نارسایی قلبی و سایر بیماری‌های قلبی می‌شوید.  به هر حال هنوز معلوم نیست چه مدت این اثرات ادامه دارد.

آکنه 

کربوهیدرات‌ها در ایجاد آکنه مؤثرند، بنابراین کاهش مصرف آن ها می تواند به درمان آکنه کمک کند. از طرفی افت انسولین در رژیم کتوژنیک می‌تواند به جلوگیری از آکنه کمک کند. (انسولین می‌تواند باعث شود هورمون های دیگری در بدن ایجاد شود.) هنوز تحقیقات بیشتری برای تعیین دقیق تأثیر رژیم غذایی در آکنه لازم است.

دیابت

به نظر می‌رسد رژیم های کم کربوهیدرات به شما کمک می‌کنند تا قند خون شما نسبت به رژیم های دیگر کمتر باشد. اما وقتی بدن شما چربی می سوزاند، ترکیباتی به نام کتون ایجاد می‌کند و اگر به دیابت، به خصوص نوع ۱ مبتلا هستید، مقدار زیاد کتون در خون می‌تواند شما را بیمار کند. بنابراین بسیار مهم است که برای تغییر در رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید.

صرع 

رژیم های کتوژنیک از سال ۱۹۲۰ به کنترل تشنج‌های ناشی از بیماری صرع کمک کرده‌اند. اما، تذکر مجدد این نکته لازم است که با پزشک خود مشورت کنید تا مطمِن شوید چه چیزی برای شما مناسب است.

سایر اختلالات سیستم عصبی

اختلالات سیستم عصبی بر روی مغز و ستون فقرات و همچنین اعصابی که آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد تأثیر می‌گذارد. صرع یکی از این موارد است، اما رژیم های کتوژنیک ممکن است به بهبود سایر بیماریهای عصبی، از جمله بیماری آلزایمر، پارکینسون و اختلالات خواب کمک کنند.
دانشمندان در مورد مکانیسم این اثر مطمئن نیستند، اما ممکن است کتون‌هایی که بدن شما هنگام تجزیه چربی برای تولید انرژی ایجاد می‌کند، از سلول‌های مغز شما در برابر آسیب محافظت کنند.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

این عارضه زمانی است که  تخمدان‌های زن بیش از حد بزرگ شوند و کیسه‌های کوچک پر از مایع در اطراف تخمک‌ها تشکیل شود. علت بروز این بیماری می‌تواند مقادیر بالای انسولین باشد. رژیم‌های کتوژنیک، که هم میزان ترشح انسولین و هم مقدار مورد نیاز انسولین را کاهش می‌دهد، ممکن است به همراه سایر تغییرات در سبک زندگی، مانند ورزش و کاهش وزن، به درمان این بیماری  کمک کند.

ورزش و رژیم کتوژنیک

یک رژیم کتوژنیک ممکن است هنگام تمرین، به ورزشکاران استقامتی – مثلاً دونده ها و دوچرخه سواران – کمک کند. با گذشت زمان، نسبت عضله به چربی افزایش یافته و میزان اکسیژن بدن در هنگام کار سخت افزایش می‌یابد.

این رژیم اگرچه ممکن است در تمرین های ورزشی مفید باشد، اما احتمالأ مانند سایر رژیم های غذایی برای ورزشکاران حرفه‌ای  کارایی ندارد.

اثرات جانبی رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک تا ۱ سال احتمالاً برای اکثر بزرگسالان بی‌خطر است. شایع‌ترین عوارض جانبی شامل یبوست، خستگی، سرگیجه، ضعف، حالت تهوع، اسهال و درد معده است. هنوز اطلاع دقیقی در مورد عوارض طولانی مدت رژیم کتوژنیک در بزرگسالان در دسترس نیست. آنچه اهمیت دارد این است که اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی‌تان متعادل و حاوی غذاهای غنی از مواد مغذی باشد.

 یکی دیگر از عوارض جانبی این رژیم  “آنفولانزای کتو” است که ممکن است موجب سردرد، ضعف، تحریک پذیری، بوی بد دهان و خستگی شود. در موارد خیلی نادر، رژیم های کم کربوهیدرات می‌توانند منجر به سنگ کلیه یا مقادیر زیادی اسید در بدن شوند (اسیدوز).

موارد احتیاط 

در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر، رژیم کتوژنیک را با مشورت پزشک انجام دهید:

بیماری های قلبی: اگر بیماری قلبی دارید احتیاط کنید رژیم کتوژنیک ممکن است برخی از بیماری های قلبی را بدتر کند.

دیابت: پیروی از یک رژیم کتوژنیک با کربوهیدرات بسیار کم ممکن است خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی (DKA) را افزایش دهد، که یک عارضه جدی دیابت است. اگر دیابت دارید، قبل از شروع رژیم کتوژنیک با یک متخصص صحبت کنید.

رفلاکس معده: رژیم‌های کتوژنیک دارای چربی بالایی هستند. رژیم های غذایی پرچرب می‌توانند علائم رفلاکس اسید را بدتر کنند.

چربی بالا: برخی از رژیم‌های کتوژنیک، ممکن است برای افرادی که چربی خون بالایی دارند، مشکل باشد. قبل از شروع رژیم کتوژنیک با پزشک خود مشورت کنید.

بیماری کبد: رژیم کتوژنیک ممکن است باعث آسیب کبدی شود و علائم بیماری کبدی را بدتر کند.

مشکلات شکستن چربی‌ها در رژیم غذایی: رژیم کتوژنیک در افرادی که قادر به تجزیه چربی نیستند، ممکن است منجر به عوارض جانبی جدی از جمله کما یا مرگ شود.

بیماری کلیوی: رژیم کتوژنیک ممکن است منجر به سنگ کلیه شود و بیماری کلیوی را بدتر کند. 

پوکی استخوان: استفاده طولانی مدت از رژیم کتوژنیک ممکن است استخوان ها را ضعیف کند. اگر در معرض خطر پوکی استخوان یا سابقه ابتلا به پوکی استخوان هستید، احتیاط کنید.

التهاب پانکراس (پانکراتیت): رژیم کتوژنیک ممکن است خطر ابتلا به پانکراتیت را افزایش دهد. اگر سابقه پانکراتیت دارید یا میزان تری‌گلیسیرید شما بسیار بالا است، احتیاط کنید.

جراحی: برخی از داروهای مورد استفاده در حین جراحی حاوی کربوهیدرات هستند. اگر از رژیم کتوژنیک برای کاهش تشنج استفاده می‌کنید، قبل از هر عمل جراحی با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است تغییراتی در برخی از داروهای مورد استفاده در حین جراحی لازم باشد.

تداخلات دارویی

در صورت مصرف داروهای زیر، قبل از شروع رژیم کتوژنیک با پزشک خود مشورت کنید:

داروهای ضد دیابت
رژیم کتوژنیک ممکن است قند خون را کاهش دهد. پیروی از این رژیم  همراه مصرف داروهای دیابت ممکن است باعث کاهش بیش از حد قند خون شود. در این صورت قند خون خود را به دقت کنترل کنید.

داروهای ضد تشنج
رژیم کتوژنیک ممکن است سطوح خونی برخی از داروهای ضد تشنج را کاهش دهد و ممکن است اثرات این داروها را کاهش دهد و خطر تشنج افزایش یابد. در افرادی که این رژیم را شروع می کنند، باید سطح داروهای ضد تشنج، کنترل شود.

داروهای مورد استفاده برای تشنج و گلوکوم (مهارکننده‌های آنهیدراز کربنیک) 
برخی از داروهایی که برای تشنج و گلوکوم استفاده می‌شوند می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند. رژیم کتوژنیک همچنین ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. پیروی از این رژیم همراه با این داروها ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.

داروهای ضد دیابت (مهارکننده‌های SGLT2) 
پیروی از رژیم کتوژنیک در حین مصرف یک مهارکننده SGLT2 که نوعی داروی ضد دیابت است، خطر یک عارضه جدی به نام کتواسیدوز را افزایش می دهد. اگر از این داروها استفاده می کنید، قبل از شروع این رژیم با پزشک خود صحبت کنید.

داروهای ضد انعقاد / ضد پلاکت
رژیم کتوژنیک ممکن است لخته شدن خون را کند کند. پیروی از این رژیم در حین مصرف داروهای ضد انعقاد، ممکن است خطر کبودی و خونریزی را افزایش دهد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رژیم کتو به اینجا مراجعه فرمایید

کاری از تیم رسانه اهدا دارو؛ 

برای دیدن لیست محصولات سلامتی شرکت اهدا دارو کلیک کنید.

اهدا دارو، اهدای سلامتی