آدامس بدون قند, استویا, چای ماسالا, دمنوش گیاهی
راهنمای تشخیص محصولات غذایی اصل از تقلبی
مرداد
در این مقاله به بررسی نحوه تشخیص کالاهای اصل از تقلبی برای محصولات داخلی و وارداتی می‌پردازیم و مواردی را که به شما کمک می‌کند که از معتبر و اصل بودن فرآورده‌های غذایی مطمئن شوید را یادآوری می‌کنیم:
باتوجه به افزایش آمار مبتلایان به بیماری‌های مختلف همچون دیابت، چاقی، فشار خون، قلبی-عروقی و غیره، نیاز به اصلاح الگوی مصرف و انتخاب سبک زندگی سالم بیش از قبل در کشور احساس می‌شود. از اینرو محصولات سلامت محور بیشتری در جهت برآوردن نیاز افراد جامعه در جهت ترویج سبک زندگی سالم، در حال عرضه به بازار هستند. این محصولات اکثرا به صورت‌های مختلفی همچون غنی شده، حاوی مواد غذایی فراسودمند، پروبیوتیکها و پریبیوتیکها، با کالری، قند، نمک و چربی کاهش یافته توسط شرکت‌های غذایی درحال تولید هستند و یا از کشورهای دیگر وارد می‌شوند. بنابراین لازم است بتوانید به‌راحتی به اصل یا تقلبی بودن مواد غذایی پی ببرید. در اینجا شما را با راهکارهای صحیح تشخیص محصولات غذایی اصل از تقلبی آشنا می‌کنیم.
نحوه تشخیص کالاهای اصل از تقلبی
امروزه فضای مجازی بستر مناسبی را برای تبلیغات این فرآورده‌ها به خود اختصاص داده است. همچنین فروشگاه‌های مختلفی تحت عناوین سلامت، ارگانیک، کتو و گیاهی درحال معرفی و فروش برندهای مختلف هستند. دغدغه اصلی بسیاری از مصرف‌کنندگان این است که چگونه می‌توانند به محصولی اعتماد کنند و از اصل و بهداشتی بودن آن مطمئن شوند.
سازمان غذا و دارو، مسئولیت نظارت بر این فرآورده‌ها را برعهده دارد و طبق ضوابط اجرایی مختلف و سختگیرانه و آگاهی به مردم در تلاش است تا از فروش کالاهای تقلبی و قاچاق در کشور جلوگیری کند.
محصولات تولید داخل:
یکی از راه‌های تشخیص کالاهای اصل از تقلبی بررسی مجوزهای بهداشتی آن است. برای محصولات غذایی تولید داخل دو نوع مجوز بهداشتی وجود دارد: ۱. پروانه بهداشتی ساخت ۲. شناسه نظارت کارگاهی یا پروانه ساخت کارگاهی
پروانه بهداشتی ساخت مختص کارخانه‌ها است و شناسه نظارت کارگاهی مخصوص واحدهای تولیدی کوچک است. آرم غذا و دارو به همراه شماره پروانه در زیر آن، در کنار نشانگر رنگی تغذیه‌ای بر روی فرآورده‌های غذایی درج می‌شود. این آرم، لوگوی پروانه ساخت وزارت بهداشت است که برخی افراد اشتباهاً به آن سیب سلامت می‌گویند. درحالیکه سیب سلامت تنها یک نشان ایمنی برای مواد غذایی است و درصورت درخواست و بعد از بررسی و با شرایط خاص به محصولات تعلق می‌گیرد. جهت عرضه محصولات در بازار، اخذ مجوز پروانه بهداشتی ساخت یا کارگاهی کافی است.
نحوه درج شماره پروانه بهداشتی ساخت و آرم غذا و دارو
برای پروانه بهداشتی ساخت یک پیش کد دو رقمی در سمت چپ شماره پروانه درج می‌شود که این کد مربوط به دانشگاه علوم پزشکی صادر کننده مجوز در شهر مورد نظر است و کارشناسان واحدهای نظارتی غذا و دارو این کدها رو می‌شناسند، به عنوان مثال کد ۴۰ مربوط به کاشان و کد ۳۹ مختص قم و کد ۳۸ برای قزوین است. این پیش کدها می‌توانند کمک خوبی به مصرف کنندگان باشد. اگر پیش‌کد محصول با آدرس کارخانه یا کارگاه که روی برچسب فرآورده درج شده تطابق نداشته باشد، می‌توان به مجوز آن شک کرد. فهرست این کدها توسط سازمان غذا و دارو در اختیار افراد متقاضی قرار می‌گیرد. بعد از این کد، یک ممیز و یک عدد پنج رقمی است که مجموع این کد ۷ رقمی برای هرفرآورده جداگانه صادر می‌شود.
در مورد پروانه گارگاهی بعد از کد دو رقمی و ممیز به جای پنج رقم، چهاررقم درج می‌شود.
ضوابط برچسب گذاری
شرکت‌های تولید کننده موظف هستند تا نشانگر رنگی تغذیه ای بهمراه آرم غذا و دارو و شماره بهداشتی ساخت را بطور واضح و خوانا بر روی برچسب محصولات خود چاپ کنند. مخدوش و یا ریز بودن شماره پروانه بطوری که به سختی دیده شود، خلاف قوانین غذا و دارو است.
بطور کلی برچسب بسته بندی فرآورده‌های غذایی باید مطابق با ضوابط برچسب گذاری سازمان غذا و دارو باشد.
لازم است شرکت‌ها بطور کامل اطلاعات محصول را درج کنند و ترکیبات موجود در محصول را بطور شفاف و کامل ذکر کنند تا مصرف کننده بتواند با آگاهی کامل محصول مد نظر خود را انتخاب کند. مثلاً وقتی فرآورده‌ای می‌خریم باید بدانیم از چه نوع رنگ یا طعم طبیعی یا مصنوعی و یا چه نوع نگهدارنده‌ای در آن استفاده شده است، شاید فردی به نوعی از نگهدارنده یا مواد شیمیایی حساسیت داشته باشد. اگر برچسب محصولات صادقانه این را اعلام کند خریدار حق انتخاب دارد که آن محصول را بخرد.
پروانه ظرفیت خالی یا صادرات
یکسری پروانه‌های ساخت هم هستند که جهت صادرات یا ظرفیت خالی صادر می‌گردند بدین معنا که شرکتی به دلیل نداشتن تجهیزات یا فضای تولیدی مناسب آن محصول بر اساس ضوابط غذا و دارو از ظرفیت خالی کارخانه‌های دیگر جهت تولید استفاده می‌کند یا آن پروانه جهت فرآورده صادراتی می‌باشد. در این صورت در شماره پروانه بعد از پیش کد از حروفی استفاده می‌شود که نشان دهنده این نوع پروانه است مثلا حرف “ظ” به معنای ظرفیت خالی و حرف “ص” به معنای صادرات است.
از آنجایی که گاهی برخی افراد متخلف برای حفظ ظاهر بسته‌بندی محصولات تقلبی و تولید زیرپله‌ای خود، به دروغ آرم غذا و دارو و شماره پروانه‌ای را که هیچ اعتباری ندارد و یا متعلق به محصول دیگر یا شرکت دیگری است را بر روی بسته‌بندی فرآورده‌های خود درج می‌کنند، یکی از معاونت‌های غذا و دارو، وب سایتی را طراحی کرده تا افراد بتوانند از صحت شماره‌های پروانه بهداشتی یک محصول مطمئن شوند.
استعلام پروانه بهداشتی ساخت
یکی دیگر از راه‌های تشخیص کالاهای اصل از تقلبی این است که از طریق وب سایت www.fdacrm.ir شماره‌های پروانه بهداشتی ساخت را استعلام بگیرید. البته لازم به ذکر است گاهی اوقات سایت مذکور به روز رسانی نشده و ممکن است در ردیابی پروانه‌ها مشکل ایجاد شود. در این صورت می‌توان از معاونت غذا و داروی شهری که کارخانه تولیدی در آن واقع شده، در مورد صحت آن محصول مستقیما پرسید. تخلف عمده‌ای که در خصوص آرم غذا و دارو صورت می‌گیرد و اغلب مردم به آن توجه ندارند این است که واحد تولیدی متخلف، تنها آرم غذا و دارو را روی بسته بندی چاپ می‌کند و هیچ کدی را زیر آن نمی‌نویسند و چون چشم مصرف کنندگان به آرم بهداشت عادت کرده به محض دیدن آن، اعتماد می‌کنند.
علامت استاندارد:
استاندارد شامل مستندات و مقررات کیفی، تعاریف و روش‌های آزمون یک کشور در مورد محصولات خود یا محصولاتی است که در آن کشور اجازه فروش پیدا می‌کنند. این گروه از استانداردها به وسیله سازمان استاندارد آن کشور (موسسه استاندارد ایران) با توجه به شرایط مختلف مانند شرایط اقتصادی، فنی و غیره تهیه می‌شوند. در تدوین این استانداردها تمامی طرف‌های ذینفع از قبیل تولیدکننده، مصرف‌کننده، اعضای مراکز علمی و پژوهشی، تجاری، سازمانهای دولتی و امثال آن شرکت دارند.
رعایت استانداردها داوطلبانه است، مگر اینکه آنها یکی از الزامات قانون یا مقررات باشند. لازم به ذکر است که برای تمامی محصولات در ایران استاندارد ملی تدوین نشده است و در این صورت برای آن محصول نیازی به درج علامت استاندارد نیست. در صورتی که استاندارد ملی ایران برای محصولی وجود داشته باشد، این استاندارد می‌تواند به دو صورت تشویقی یا اجباری تدوین شود. استانداردهای اجباری، در رابطه مستقیم با ایمنی، بهداشت، محیط زیست بوده که اجباری اعلام می‌شوند. استانداردهای تشویقی، استانداردهایی هستند که تولید کننده با توجه به توان بالای تولید و همچنین علاقمندی و موافقت خود تمایل به اجرای آن دارد.
فرآورده‌های وارداتی:
محصولات وارداتی یا بصورت قانونی وارد کشور می‌شوند و یا بطور قاچاق می‌آیند.
کالاهای قاچاق نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند، کالای اصل و تقلبی.
کالاهای تقلبی وارداتی به صورت زیرپله‌ای تولید می‌شوند و برخی از آنها حتی در ایران تولید و با برچسب محصولات خارجی عرضه می‌شوند. در این مورد تشخیص محصول اصل از تقلبی کار بسیار دشواری است، بنابراین سازمان غذا و دارو برچسبی تحت عنوان “برچسب رهگیری، ردیابی و کنترل اصالت” را برای فرآورده‌های وارداتی غذایی، آرایشی و بهداشتی طراحی کرده است. تمامی فرآورده‌هایی که بطور قانونی و با مجوز غذا و دارو وارد کشور می‌شوند دارای این برچسب هستند. بدون این برچسب، حتی اگر محصول اصل باشد بدین معناست که مجوز ورود وزارت بهداشت را ندارد و به هیچ وجه نمی‌توانیم اصالت آن را پیگیری کنیم و شرایط ورود آن را به ایران ردیابی کنیم. بعضی محصولات نیاز به شرایط حمل و نقل یا نگهداری خاص دارند. مثلاً نباید در آفتاب قرار بگیرند یا نیاز به سردخانه دارند.
برچسب اصالت
یکی از راه‌های تشخیص کالاهای وارداتی اصل از تقلبی بررسی برچسب اصالت است
برچسب اصالت دارای حاشیه رنگ زرد بوده و حاوی چهار گزینه اطلاعاتی است:
GTIN: بارکد یا کد تجاری بین المللی مختص هر فرآورده که باید با بارکد میله‌ای همخوانی داشته باشد. با این بارکد نمی‌توان اصالت کالا را تشخیص داد.
UID: شماره سریال ۲۰ رقمی که منحصر به هر فرآورده است
LOT: سری ساخت هر فرآورده
EXP: تاریخ انقضا
در برچسب، هولوگرام و یک پوشش لاک وجود دارد. هولوگرام را با نرم افزار بارکد خوان می‌توان خواند. زیر پوشش لاک یک کد ۱۶ رقمی قرار دارد که بعد از پاک کردن این پوشش شماره رهگیری محصول رؤیت می‌شود که از طریق شماره پیامک ۲۰۰۰۸۸۲۲ قابل استعلام است.(سامانه پیامکی استعلام اصالت کالا). تمام اطلاعات پیامک دریافتی بعد از ارسال کد ۱۶ رقمی باید با تمام اطلاعات برچسب یکسان باشد. علاوه بر پیامک از طریق شماره تلفن گویای ۶۱۸۵- ۰۲۱ و وب سایت www.ttac.ir نیز می توان برچسب محصولات را رهگیری کرد.
گاهی پیش می‌آید که بعد از ارسال پیامک، جوابی دریافت نشود، لذا توصیه می‌شود در صورت عدم دریافت جواب، از طریق وب سایت و یا شماره تلفن مذکور، برچسب محصول رهگیری گردد.
مجوزهای تولیدی
برای ورود یک محصول به بازار لازم است این سه پروانه توسط کارخانه یا کارگاه از سازمان غذا و دارو اخذ گردد :
پروانه‌های:
مسئول فنی
بهره‌برداری
بهداشتی ساخت.
مراحل اجرایی و مدارک مختلف جداگانه‌ای جهت اخذ هر یک از این مجوزها نیاز است. اگر بر روی بسته‌بندی محصول پروانه بهره‌برداری قید شده و شماره پروانه بهداشتی ساخت ندارد، آن محصول اجازه تولید و پخش در بازار را ندارد.
تاسیس کارخانه مطابق با شرایط خوب تولید و ضوابط غذا و دارو نیاز به اجرای مراحل زیادی دارد که نیازمند صرف هزینه و زمان بسیار است. تمامی این مراحل برای ارائه محصولی با کیفیت، سالم و بهداشتی الزامی است. شفافیت در تولید و به کارگیری مواد اولیه مرغوب مطابق با ادعاهای ذکر شده بر روی بسته‌بندی محصولات، لازمه یک محصول معتبر است. این حق مصرف‌کننده است تا از جزئیات فرآورده مصرفیش کاملا آگاه باشد. امیدواریم با افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان، محصولاتی که بطور زیرپله ای تولید می‌شوند و تقلبی هستند، در کشور حذف گردند.
در تدوین این مقاله از این منبع استفاده شده است.
کاری از تیم رسانه اهدا دارو