اسفند؛ خواص، عوارض جانبی و تداخلات دارویی

در این مقاله به بررسی خواص و عوارض جانبی اسفند، تداخلات دارویی، موارد منع مصرف و اقدامات احتیاطی در مورد این گیاه پرداخته و اطلاعاتی جامع در این زمینه ارائه خواهیم کرد.

اسفند

اسفند یا اسپند (Peganum harmala) گیاهی است بومی آسیا، آفریقا، اروپا و  غرب آمریکا است. دانه‌های این گیاه حاوی مواد شیمیایی به نام بتاکربولین است و در بسیاری از فرهنگ‌ها مصرف طبی و غیرطبی دارد. اثرات آرامبخش این دانه‌ها در مصرف توسط حیوانات مزرعه شناخته شده است، دارای اثرات محرک و توهم‌زا در دوزهای پایین (۳-۴ گرم هنگام خوردن) در انسان است. ترکیبات فعال آن هارمالین و هارمین است که دارای خواص بازدارنده مونوآمین اکسیداز هستند. این مواد شیمیایی اثرات مختلفی بر بدن از جمله اثرات محرک و خواصی مشابه داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری‌هایی چون آلزایمر دارند.
از جمله موارد مصرف اسفند، می‌توان به درمان آرتروز، سرطان، درد قاعدگی و بسیاری از بیماری‌های دیگر اشاره کرد. اما مدرک علمی کافی برای تأیید این موارد مصرف وجود ندارد و ممکن است مصرف اسفند برای سلامتی مضر باشد. همچنین اسفند می‌تواند عوارض جانبی جدی بر سیستم عصبی، قلب، کبد و کلیه‌ها ایجاد کند.
مسمومیت با دوزهای بالای اسپند  می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد، اگرچه بیماران معمولاً تنها با درمان حمایتی بهبود می‌یابند. در یک گزارش زنی ۴۱ ساله یک نوشیدنی گرم (جوشانده یا دمنوش) حاوی تقریباً ۱۰۰ گرم دانه اسفند در آب (۱۰-۲۰ برابر دوز توصیه شده برای “آرامش اعصاب”)  مصرف کرده بود. پس از مراجعه به بخش اورژانس، بیهوش بود و فشار خون بالا، تاکی کاردی و تاکی پنه داشت. عملکرد کبدی و کلیوی وی به شدت مختل شده بود که پس از مراقبت های حمایتی در طول پنج روز بهبود یافت و سطح هوشیاری وعلائم کلیوی و کبدی او به تدریج به حالت عادی بازگشت.

اثرات درمانی و موارد مصرف

در حال حاضر هیچ مدرک علمی قابل قبولی در مورد اثرات و موارد مصرف این گیاه در دسترس نیست

اثرات جانبی، تداخلات دارویی و موارد احتیاط

اسفند در دوزهای پایین، هنگامی که از طریق خوراکی مصرف می‌شود، احتمالاً عوارض جانبی جدی دارد. مصرف ۳ تا ۴ گرم دانه اسفند می‌تواند باعث ایجاد توهم و تحریک شود. اسفند در دوزهای بالاتر  هم احتمالاً ناامن است. عوارض جانبی جدی بر سیستم عصبی، قلب، کبد و کلیه‌ها و همچنین مرگ گزارش شده است.

اسفند وقتی در روغن زیتون رقیق شود،  روی پوست احتمالاً بی‌خطر است.

اقدامات احتیاطی و هشدارهای ویژه

مصرف خوراکی

اسفند در دوزهای پایین احتمالاً عوارض جانبی جدی دارد. مصرف ۳ تا ۴ گرم دانه اسفند می‌تواند باعث ایجاد توهم و اثرات محرک شود. اسفند در دوزهای بالاتر هم احتمالاً ناسالم است. عوارض جانبی جدی بر سیستم عصبی، قلب، کبد و کلیه‌ها و همچنین مرگ گزارش شده است.

مصرف روی پوست

اسفند وقتی در روغن زیتون رقیق شود احتمالاً بی‌ خطر است.

بارداری و شیردهی

از مصرف اسفند در دوران بارداری یا شیردهی خودداری کنید. مصرف خوراکی آن در این دوران دارای عوارض جانبی است. این گیاه می‌تواند باعث زایمان شود. همچنین ممکن است باعث سقط جنین شود. .

بیماری‌های قلبی

اسفند حاوی مواد شیمیایی هارملین و هارمین است که ممکن است در افرادی که ضربان قلب آهسته یا بیماری قلبی دارند، عوارض جانبی ایجاد کند.

انسداد در معده

اسفند حاوی مواد شیمیایی هارملین و هارمین است. این مواد شیمیایی ممکن است در افرادی که انسداد معده دارند، عوارض ایجاد کند.

بیماری کبدی

آسیب کبدی در افرادی که از اسفند استفاده کرده‌اند رخ داده است. افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی، از جمله هپاتیت، باید از مصرف اسفند خودداری کنند.

زخم معده

اسفند حاوی مواد شیمیایی هارملین و هارمین است. این مواد شیمیایی ممکن است در افرادی که زخم معده دارند عوارض ایجاد کند.

مشکلات ریوی

اسفند حاوی مواد شیمیایی هارمالین و هارمین است. این مواد شیمیایی ممکن است در افرادی که دارای بیماری‌های ریوی هستند، از جمله آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) عوارض ایجاد کند.

تشنج

اسفند حاوی مواد شیمیایی هارمالین و هارمین است. این مواد شیمیایی ممکن است در افرادی که تشنج دارند عوارض ایجاد کند.

جراحی

اسفند می‌تواند بر سطح سروتونین در مغز تأثیر بگذارد و با عمل جراحی تداخل داشته باشد. استفاده از اسفند را حداقل ۲ هفته قبل از جراحی برنامه‌ریزی شده قطع کنید.

انسداد در دستگاه ادراری

اسفند حاوی مواد شیمیایی هارملین و هارمین است. این مواد شیمیایی ممکن است در افرادی که دارای انسداد مجاری ادراری هستند، عوارض ایجاد کند.

تداخلات دارویی

تداخلات نسبتاً مخاطره‌آمیز

در مصرف همزمان اسفند با داروهای زیر محتاط باشید:

داروهای آنتی کولینرژیک

اسفند می‌تواند ماده شیمیایی به نام استیل کولین را در بدن افزایش دهد. استیل کولین نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای مهم بدن دارد. داروهای آنتی‌کولینرژیک، اثرات استیل کولین را در بدن مسدود می‌کنند. مصرف اسفند ممکن است اثرات داروهای آنتی کولینرژیک را کاهش دهد.

کافئین

اسفند حاوی ماده شیمیایی به نام هارمالین است. مصرف کافئین همراه با هارمالین ممکن است خطر لرزش را افزایش دهد.

داروهای کولینرژیک (داروهای مختلف مورد استفاده برای گلوکوم، بیماری آلزایمر)

اسفند می‌تواند ماده شیمیایی به نام استیل کولین را در بدن افزایش دهد. برخی از داروهایی که برای گلوکوم، بیماری آلزایمر و سایر بیماری‌ها استفاده می‌شوند، سطح استیل کولین را نیز افزایش می‌دهند. مصرف اسفند با این داروها ممکن است احتمال عوارض جانبی را افزایش دهد.

داروهایی که متابولیسم کبدی دارند: (سوبستراهای سیتوکروم P450 3A4 (CYP3A4)) و (سوبستراهای سیتوکروم P450 2D6 (CYP2D6))

متابولیسم برخی از داروها در کبد انجام می‌شود. اسفند ممکن است سرعت تجزیه این داروها توسط کبد را تغییر دهد که می‌تواند اثرات و عوارض جانبی این داروها را تغییر دهد.

آگونیست‌های دوپامین (داروهای مورد استفاده برای بیماری پارکینسون )

اسفند حاوی مواد شیمیایی است که می‌تواند مانند برخی از داروهای مورد استفاده برای بیماری پارکینسون بر مغز تأثیر بگذارد و مصرف اسفند با این داروها ممکن است عوارض جانبی آنها را افزایش دهد.

داروهایی که مسمومیت کبدی دارند

اسفند ممکن است به کبد آسیب برساند. برخی از داروها نیز می‌توانند به کبد آسیب برسانند. مصرف اسفند همراه با این داروها، ممکن است خطر آسیب کبدی را افزایش دهد.

داروهای سروتونرژیک

اسفند ممکن است یک ماده شیمیایی مغز به نام سروتونین را افزایش دهد. برخی از داروها نیز این اثر را دارند. مصرف اسفند همراه با این داروها ممکن است سروتونین را بیش از حد افزایش دهد که ممکن است عوارض جانبی جدی از جمله مشکلات قلبی، تشنج و استفراغ ایجاد کند.

دز مصرفی

اطلاعات قابل اعتماد کافی برای دانستن مقدار مناسب اسفند وجود ندارد. به خاطر داشته باشید که محصولات طبیعی همیشه لزوماً بی‌خطر نیستند و دز آن می‌تواند مهم باشد. حتماً دستورالعمل‌های مربوطه روی برچسب‌های محصول را دنبال کنید و قبل از استفاده با پزشک مشورت کنید.

کلام آخر

استفاده از گیاه اسفند ممکن است مزایا و معایبی داشته باشد، اما به دلیل عوارض جانبی جدی و تداخلات دارویی با داروهای مختلف، توصیه می‌شود که هر گونه مصرف اسفند با مشورت پزشک انجام شود. همچنین تاکید می‌شود که دستورالعمل‌های مربوطه روی برچسب‌های محصولات مربوط به اسفند رعایت شود و در دوزهای ایمن مصرف شود.

برای تدوین این مقاله از ترجمه این منبع  استفاده شده است.

جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره تداخل گیاهان دارویی با داروهای مصرفی خود به اینجا مراجعه فرمایید.

برای دیدن تداخل داروها با انواع دمنوش‌های گیاهی به اینجا مراجعه فرمایید.

کاری از تیم رسانه اهدا دارو؛ 

برای دیدن لیست محصولات سلامتی شرکت اهدا دارو کلیک کنید.

اهدا دارو، اهدای سلامتی