مهر
در این مقاله شما را با کبد چرب غیر الکلی، روندِ بیماری و علائم و نشانه‌های آن آشنا می‌کنیم. همچنین به بررسی نحوه تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) چیست؟
بیماری کبد چرب غیر الکلی Non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD) عارضه ناشی از تجمع چربی در کبد است. این بیماری معمولا در افرادی که دارای اضافه وزن یا چاق هستند بروز می‌کند. در مراحل اولیه معمولاً هیچ آسیبی ایجاد نمی‌کند، اما در صورت پیشروی بیماری می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی کبد از جمله سیروز شود.
معمولأ سطح بالای چربی در کبد با افزایش عوارض جدی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری کلیوی همراه است.
کبد چرب چنانچه در مراحل اولیه تشخیص داده شود، با مدیریت صحیح می‌توان میزان چربی آن را کاهش داد و از پیشرفت چربی آن جلوگیری کرد. این بیماری در صورت همراه شدن با دیابت، احتمال ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد.
مراحل بیماری کبد چرب غیر الکلی
کبد چرب در ۴ مرحله اصلی پیشرفت می‌کند. اکثر مردم در مرحله اول بیماری متوجه بیماری خود نمی‌شوند. اگر این اختلال به موقع تشخیص داده نشود می‌تواند پیشرفت کند و در نهایت منجر به آسیب کبدی گردد.
مراحل اصلی کبد چرب عبارتند از:
کبد چرب ساده (استئاتوز)
تجمع چربی کم در سلول‌های کبدی بدون عارضه است و ممکن است تنها در طی آزمایشاتی که به دلایل دیگر انجام می‌شود، تشخیص داده شود.
استئاتوهپاتیت غیر الکلی
شکل جدی‌تر کبد چرب است که در آن کبد ملتهب می‌شود.
فیبروز
زمانی است که التهاب مداوم باعث ایجاد بافت اسکار در اطراف کبد و رگ‌های خونی مجاور می‌شود، اما کبد همچنان قادر به عملکرد طبیعی است.
سیروز
سیروز شدیدترین مرحله است که پس از سالها التهاب رخ می دهد، در این عارضه بافت سالم کبد شدیدأ تخریب می‌شود و بافتِ زخمی جای آن را می‌گیرد. این آسیب دائمی است و می‌تواند به نارسایی و سرطان کبد منجر شود.
ممکن است سالها طول بکشد تا فیبروز یا سیروز ایجاد شود. ایجاد تغییرات در سبک زندگی برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت بسیار مهم است.
آیا من در خطر بیماری کبد چرب غیر الکلی هستم؟
بیماری‌های زیر می‌تواند شما را در معرض ابتلا به کبد چرب قرار دهد
اضافه وزن به خصوص وجود چربی زیاد در اطراف کمر
دیابت نوع ۲
داشتن شرایطی که بر نحوه استفاده بدن از انسولین تأثیر می‌گذارد
مقاومت به انسولین، مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک
تیروئید کم کار
فشار خون بالا
داشتن کلسترول بالا
ابتلا به سندرم متابولیک (ترکیبی از دیابت، فشار خون بالا و چاقی)
سن بالای ۵۰ سال
مصرف سیگار
با وجود این ممکن است در افراد بدون هیچ یک از این عوامل خطرزای بالا، از جمله کودکان خردسال، نیز بیماری کبد چرب مشاهده شود.
نشانه‌های بیماری کبد چرب غیر الکلی
اگرچه علائم کبد چرب غیر الکلی بسیار شبیه به بیماری کبد چرب مرتبط با الکل است، اما در اثر مصرف بیش از حد الکل ایجاد نمی‌شود.
معمولاً در مراحل اولیه علائمی وجود ندارد. فرد متوجه بیماری خود نمی‌شود. مگر اینکه طی آزمایشاتی که به دلیل دیگری انجام می‌شود، تشخیص داده شود.
گاهی اوقات، افراد مبتلا به مراحل پیشرفته‌تر کبد چرب یا فیبروز ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
درد مبهم یا دردناک در سمت راست بالای شکم (در سمت راست پایین دنده ها)
خستگی مفرط
کاهش وزن غیر قابل توضیح
ضعف
در صورت ایجاد پیشرفته‌ترین مرحله یعنی سیروز، علائم شدیدتری مانند زردی پوست و چشم (یرقان)، خارش پوست و تورم در پاها، مچ پا، پاها یا شکم (ادم) ایجاد می‌شود
اگر مشکل کبدی یا هر یک از این علائم بالا را را دارید ، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
نحوه تشخیص بیماری کبد چرب غیر الکلی
اگر آزمایش‌های خون برای عملکرد کبد نتیجه غیرطبیعی داشته باشد و سایر بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت رد شود، کبد چرب تشخیص داده می‌شود.
اما آزمایش خون همیشه کبد چرب را نشان نمی‌دهد و ممکن است با اسکن اولتراسوند از شکم (استفاده از امواج صوتی برای اسکن داخل بدن) مشخص شود.
اگر کبد چرب در فرد تشخیص داده شود، ممکن است برای تعیین مرحله‌ای که دارید آزمایش‌های بیشتری (مثل یک آزمایش خون خاص یا انجام نوع دیگری از اسکن اولتراسوند Fibroscan) مورد نیاز باشد. همچنین ممکن است برای برخی از افراد بیوپسی لازم باشد. در این صورت نمونه کوچکی از بافت کبد را می‌گیرند و در آزمایشگاه آنالیز می‌کنند. سایر آزمایشات مثل سی‌تی اسکن یا اسکن MRI ممکن است لازم باشد.
کودکان و افراد جوان مبتلا به دیابت نوع ۲ یا سندرم متابولیک که ریسک بالای ابتلا به کبد چرب دارند، باید هر ۳ سال یک بار سونوگرافی از کبد خود انجام دهند.
درمان بیماری کبد چرب غیر الکلی
اکثر افراد مبتلا به کبد چرب مشکل جدی نخواهند داشت، اما اگر این بیماری در شما تشخیص داده شد، بهتر است که اقدامات لازم را برای جلوگیری از پیشرفت آن انجام دهید.
در حال حاضر هیچ داروی خاصی برای کبد چرب وجود ندارد، اما انتخاب سبک زندگی سالم می‌تواند کمک کننده باشد. همچنین ممکن است برای بیماری‌های مرتبط با آن مثل فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا یا عوارض آن ، درمان توصیه شود.
ممکن است لازم باشد که بطور منظم با پزشک خود در ارتباط باشید تا عملکرد کبد خود را بررسی کرده و نشانه‌های احتمالی از پیشرفت بیماری یا مشکلات جدید را بررسی کنید.
دارودرمانی
در حال حاضر هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند کبد چرب را درمان کند، اما بعضی داروها می‌توانند در مدیریت مشکلات مرتبط با این بیماری مفید باشند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است برای درمان فشار خون بالا، درمان کلسترول بالا، درمان دیابت نوع ۲ و درمان چاقی داروهایی تجویز کند.
ممکن است برای محافظت در برابر هپاتیت A و B، به واکسن نیاز داشته باشید. همچنین لازم است که هر سال واکسن آنفولانزا بزنید.
برخی از داروها و مکمل‌ها را در صورت تجویز پزشک می‌توانید مصرف کنید. مطالعات نشان می‌دهد که ویتامین E عملکرد کبد برخی از افراد را بهبود می‌بخشد، اما هنوز ثابت شده نیست. اگر علاقه‌مند به امتحان این مکمل هستید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. زیرا ممکن است در بعضی افراد عوارض جانبی نشان دهد و یا احتمال دارد با سرطان پروستات مرتبط باشد.
محققان در حال بررسی و مطالعه بر روی داروهای جدیدی برای درمان کبد چرب هستند بنابراین بطور مرتب با پزشک خود در تماس باشید زیرا ممکن است یکی از این داروها برای شما مناسب باشد
پیوند کبد
در صورت ابتلا به سیروز شدید و نارسایی کبد، ممکن است لازم باشد عمل پیوند انجام دهید. پیوند با برداشتن بخشی از کبد از اهداکننده زنده انجام شود.
از آنجایی که کبد می تواند خود را بازسازی کند، هر دو بخش پیوند شده و بخش باقی مانده از کبد اهدا کننده قادر به رشد مجدد به اندازه طبیعی هستند.
کارهایی که در صورت ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی می توانید انجام دهید
اتخاذ یک سبک زندگی سالم راه اصلی مدیریت این بیماری است. موارد زیر می تواند به بهبود این عارضه کمک کند:
کاهش وزن؛ BMI بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ مناسب است. کاهش بیش از ۱۰ درصد وزن می تواند مقداری چربی را از کبد حذف کند و این عارضه را بهبود بخشد
رژیم غذایی سالم داشته باشید؛ سعی کنید یک رژیم غذایی متعادل با میوه ها، سبزیجات، پروتئین و کربوهیدرات (اما چربی، شکر و نمک کم) داشته باشید. استفاده از لقمه‌های کوچکتر غذا نیز می تواند کمک کند.
به جای نوشیدنی‌های شیرین آب بخورید؛ یا نوشیدنی‌های حاوی شکر استویا را جایگزین کنید. (برای دیدن دستورالعمل‌های آشپزی با استویا به اینجا مراحعه نمایید.)
به طور منظم ورزش کنید؛ حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت با شدت متوسط مانند پیاده روی یا دوچرخه سواری در هفته انجام دهید. همه انواع ورزش می‌تواند به بهبود کبد چرب کمک کند، حتی اگر وزن کم نکنید
سیگار را ترک کنید؛ اگر سیگار می‌کشید، ترک آن می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به مشکلاتی مانند حملات قلبی و سکته کمک کند.
کبد چرب غیر الکلی توسط الکل ایجاد نمی‌شود، اما مصرف الکل ممکن است آن را بدتر کند. بنابراین توصیه می‌شود مصرف الکل را کاهش دهید یا متوقف کنید.
چگونه روند پیشرفت بیماری کبد چرب غیر الکلی را معکوس کنیم؟
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) به معنای تجمع چربی در کبد است. اما در این بیماری بر خلاف انواع دیگر بیماری‌های کبدی، هیچ آسیبی به اندام وجود ندارد. بنابراین می‌توانید قبل از تبدیل شدن به یک مشکل جدی‌تر اقدامات زیر را برای معکوس کردن روند بیماری انجام دهید.
کاهش وزن
تحقیقات نشان می‌دهد که کاهش وزن بهترین کاری است که می توانید برای کنترل یا معکوس کردن روند بیماری کبد چرب انجام دهید. بهتری حالت کاهش ۱۰ درصد از وزن کل بدن است، اما حتی کاهش ۳ تا ۵ درصد نیز می‌تواند سلامت کبد شما را بهبود بخشد.
با پزشک خود در مورد بهترین راه برای کاهش وزن ایمن و موثر صحبت کنید. گزینه‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
رژیم غذایی
ورزش
جراحی لاغری
استفاده از داروهای لاغری
درمان سایر بیماری‌های مرتبط
کبد چرب با چندین بیماری دیگر مرتبط است. اگر به بیماری‌های زیر مبتلا هستید درمان آن‌ها می‌تواند به معکوس کردن روند پیشرفت بیماری کبد چرب نیز کمک کنید:
دیابت
کلسترول بالا
تری گلیسیرید بالا (چربی در خون)
آپنه خواب
سندرم تخمدان پلی کیستیک
کم کاری تیروئید، یا کم کاری تیروئید
کم کاری غده هیپوفیز یا هیپوفیز
رژیم غذایی خود را تغییر دهید
تغییر در رژیم غذایی ممکن است به کاهش وزن کمک کند، این تغییر می‌تواند علاوه بر بهبود سلامت عمومی، میزان چربی در کبد را کاهش دهند.
روش‌های زیر می‌تواند به تنظیم رژیم غذایی کمک کند:
میوه و سبزیجات بیشتری بخورید.
ماهی بیشتری بخورید.
غذاهای پر فیبر بیشتری بخورید.
کربوهیدرات زیاد نخورید.
قند را محدود کنید.
چربی های اشباع و ترانس را محدود کنید.
نمک را محدود کنید.
از نوشیدن قهوه صبحگاهی خود لذت ببرید. دانشمندان بر این باورند که ممکن است التهاب کبد را کاهش دهد، اگرچه برای اطمینان بیشتر به تحقیقات بیشتری نیاز دارند.
فشار بر روی کبد خود را کاهش دهید
الکل می‌تواند باعث تجمع چربی در کبد شود. همچنین می‌تواند به اندام آسیب برساند. اگر کبد چرب دارید باید از مصرف الکل خودداری کنید. اگر فکر نمی‌توانید استفاده از الکل را به طور کامل متوقف کنید، مصرف آن را کم کنید.
برخی از داروهای بدون نسخه نیز کبد را تحت فشار قرار می‌دهند. در صورت نیاز به استامینوفن آن را طبق دز توصیه شده مصرف کنید تا مطمئن شوید که بیش از حد مصرف نمی‌کنید. علاوه بر این استامینوفن در بسیاری از داروهای سرماخوردگی و مسکن‌های تجویزی وجود دارد. بنابراین حتمآ برچسب تمام داروهایی را که مصرف می‌کنید بخوانید.
در مورد کلیه داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود مشورت کنید. برخی از افراد مبتلا به مشکلات کبدی نباید از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده کنند.
برای آگاهی از نکات مهم و کلیدی در مورد انتخاب و خرید استویا به اینجا مراجعه نمایید.
کاری از تیم رسانه اهدا دارو؛