دیابت
دیابت و روزه‌داری در ماه رمضان
فروردین
روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان، وظیفه همه مسلمانان بالغ و سالم است. شیوع بالای جهانی دیابت نوع ۲ در میان بزرگسالان ۲۰ تا ۷۹ سال همراه با نتایج اپیدمیولوژی روی بیماران دیابتی روزه‌دار از ۱۳ کشور اسلامی نشان می‌دهد که حدود ۴۳ درصد از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و حدود ۷۹ درصد از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ در ماه رمضان روزه می‌گیرند.
ماه رمضان یک ماه قمری است و مدت آن بین ۲۹ تا ۳۰ روز متغیر است. مسلمانانی که در ماه رمضان روزه می‌گیرند باید از قبل از طلوع فجر تا بعد از غروب آفتاب از خوردن، آشامیدن، استفاده از داروهای خوراکی و کشیدن سیگار خودداری کنند. هیچ محدودیتی برای دریافت غذا یا مایعات بین غروب آفتاب و سحر وجود ندارد. اکثر مردم در این ماه دو وعده غذایی در هنگام سحر و افطار مصرف می‌کنند.
روزه در اسلام نباید برای فرد مسلمان مشقت بیش از حد ایجاد کند. با این وجود، بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت، اصرار دارند که در ماه رمضان روزه بگیرند. در نتیجه چالشی پزشکی برای خود و سیستم‌های بهداشتی ایجاد می‌کنند. بنابراین لازم است بیماران مبتلا به دیابت و متخصصان پزشکی از خطرات بالقوه روزه‌داری و روش‌های کاهش این خطرات آگاه باشند.
در سال ۱۹۹۵ در کنفرانسی در کازابلانکا توصیه‌هایی برای مدیریت دیابت در بیمارانی که تصمیم به روزه گرفتن در ماه رمضان داشتند، ارائه شد. در بیانیه این کنفرانس استفاده از اصطلاحات «روزه‌داری» یا «منع روزه‌داری» خودداری شده است، زیرا روزه یک موضوع معنوی است و بیماران دیابتی بر اساس آموزه‌های دینی و توصیه‌های بهداشتی تصمیم به روزه‌داری می‌گیرند. با این حال، در این بیانیه تأکید شده که روزه گرفتن، به ویژه برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ که قند خونشان به خوبی کنترل نشده است، با خطرات متعددی همراه است.
درمورد دیابت و روزه در ماه رمضان همچنین تأثیر روزه‌داری طولانی‌مدت سؤالات زیادی وجود دارد که در اینجا به پاره‌ای از آنها می‌پردازیم.
خطرات روزه‌داری در بیماران دیابتی
بطور کلی متخصصین، روزه‌داری را برای بیماران دیابتی در ماه رمضان منع کرده‌اند. با توجه به این موضوع، یک مطالعه اپیدمیولوژیک بزرگ در ۱۳ کشور اسلامی بر روی ۱۲۲۴۳ فرد دیابتی روزه‌دار انجام شد. نتایج این بررسی میزان بالایی از عوارض حاد را نشان داد. با این حال، چند مطالعه روی گروه‌های نسبتاً کوچکی از بیماران نشان می‌دهد که ممکن است میزان عوارض چندان زیاد نباشد.
در اینجا برخی از عوارض بالقوه عمده مرتبط با روزه‌داری در بیماران دیابتی را خاطرنشان می‌کنیم.
خطرات عمده مرتبط با روزه داری در بیماران دیابتی شامل موارد زیر است:
هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون
هایپرگلیسمی یا افزایش قند خون
کتواسیدوز دیابتی
کم آبی و ترومبوز
۱- هیپوگلیسمی
کاهش مصرف غذا یک عامل خطر اصلی برای ایجاد هیپوگلیسمی است. بطور تقریبی ۲ تا ۴ درصد از مرگ و میر بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ ناشی از هیپوگلیسمی است. هیچ تخمین قابل اعتمادی در مورد سهم هیپوگلیسمی در مرگ و میر در دیابت نوع ۲ وجود ندارد. با این حال، احساس می‌شود که هیپوگلیسمی یک علت نادر مرگ و میر در این گروه از بیماران است. میزان هیپوگلیسمی در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ در مقایسه با دیابت نوع ۱ چندین برابر کمتر است و این میزان در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ که با داروهای خوراکی درمان می‌شوند، حتی کمتر است.
تأثیر روزه‌داری در ماه رمضان بر میزان افت قند خون در بیماران دیابتی به طور قطع مشخص نیست. نتایج یک مطالعه نشان داد روزه گرفتن در ماه رمضان خطر هیپوگلیسمی شدید (که به صورت بستری شدن در بیمارستان به دلیل هیپوگلیسمی تعریف می‌شود) را حدود ۴.۷ برابر در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۷.۵ برابر در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ افزایش می‌دهد . هیپوگلیسمی شدید در بیمارانی که دز داروهای کاهنده قند خون یا انسولین خوراکی در آنها تغییر کرده بود و در افرادی که تغییر قابل توجهی در سبک زندگی خود گزارش کردند، بیشتر بود.
۲- هایپرگلیسمی
مطالعات طولانی مدت روی عوارض و مرگ و میر در افراد مبتلا به دیابت، نشان‌دهنده ارتباط بین هیپرگلیسمی و عوارض میکروواسکولار و احتمالاً مشکلات عروقی است. پاره‌ای از گزارشات حاکی از این است که کنترل قند خون در بیماران دیابتی روزه‌دار، بدتر شده است. از طرفی گزارشاتی مبنی بر بهبود یا عدم تغییر قند خون نیز وجود دارد. مطالعات گسترده نشان می‌دهد که بروز هیپرگلیسمی شدید (نیاز به بستری شدن) در طول ماه رمضان در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ پنج برابر و هیپرگلیسمی شدید با کتواسیدوز یا بدون آن، در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ تقریبأ سه برابر می‌شود. هیپرگلیسمی ممکن است به دلیل کاهش بیش از حد دز داروها برای جلوگیری از هیپوگلیسمی باشد. بیمارانی که مصرف غذا یا قندشان افزایش یافته بود، به طور قابل توجهی هیپرگلیسمی شدید را گزارش کردند.
۳- کتواسیدوز دیابتی
بیماران مبتلا به دیابت، به ویژه دیابت نوع ۱، که در ماه رمضان روزه می‌گیرند، در معرض افزایش خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی هستند، به خصوص اگر دیابت آنها قبل از ماه رمضان به خوبی کنترل نشده باشد.
علاوه بر این، افزایش احتمال ابتلا به کتواسیدوز دیابتی ممکن است به دلیل کاهش بیش از حد دوز انسولین باشد با این فرض که مصرف غذا در طول ماه کاهش می‌یابد.
۴- کم آبی و ترومبوز
محدودیت مصرف مایعات در طول روزه‌داری، به خصوص اگر طولانی مدت باشد، باعث کم آبی بدن می‌شود. کم آبی بدن ممکن است در اثر تعریق بیش از حد در آب و هوای گرم و مرطوب و در بین افرادی که کار سخت بدنی انجام می‌دهند، شدید شود. علاوه بر این، هایپرگلیسمی باعث افزایش ادرار (دیورز اسمزی) می‌شود که به کاهش حجم و الکترولیت کمک می‌کند. هیپوتانسیون ارتواستاتیک ممکن است به خصوص در بیماران مبتلا به نوروپاتی اتونومیک از قبل وجود داشته باشد. سنکوپ، افتادن و شکستگی استخوان ممکن است ناشی از افت فشار خون باشد. علاوه بر این، انقباض فضای داخل عروقی می‌تواند انعقاد خون را تشدید کند. کم آبی و در نتیجه افزایش ویسکوزیته خون ممکن است خطر ترومبوز و سکته را افزایش دهد.
گزارشی از عربستان سعودی حاکی از افزایش بروز انسداد ورید شبکیه در بیماران دیابتی روزه‌دار است. با این حال، بستری شدن در بیمارستان به دلیل حوادث عروق کرونر یا سکته مغزی در ماه رمضان افزایش نیافته است. هیچ گزارشی در مورد تأثیر روزه‌داری بر مرگ و میر بیماران مبتلا به دیابت یا افراد سالم وجود ندارد.
طبقه‌بندی خطر در بیماران دیابتی روزه‌دار
روزه‌داری در بیماران دیابتی زیر با ریسک بسیار بالا همراه است:
– افت شدید قند خون، ۳ ماه قبل از ماه رمضان
– سابقه هیپوگلیسمی مکرر
– عدم شناخت علائم هیپوگلیسمی
– عدم کنترل مناسب قند خون
– کتواسیدوز در ۳ ماه قبل از ماه مبارک رمضان
– دیابت نوع ۱
– داشتن بیماری حاد
– کمای هیپراسمولار هیپرگلیسمیک در ۳ ماه گذشته
– انجام کار فیزیکی شدید
– بارداری
– دیالیز مزمن
روزه‌داری در بیماران دیابتی با مشکلات زیر با ریسک بالا همراه است:
– هیپرگلیسمی متوسط (میانگین گلوکز خون ۱۵۰-۳۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر یا A1C 7.5-9.0٪).
– نارسایی کلیه
– مشکلات پیشرفته عروقی
– زندگی به تنهایی و درمان با انسولین یا سولفونیل اوره
– سالخوردگی
– مصرف داروهایی که ممکن است بر ذهن تأثیر بگذارد
روزه‌داری در بیماران دیابتی زیر با ریسک متوسط و کم همراه است:
– بیمارانی که با کمک دارو یا تغییر سبک زندگی و تغذیه مناسب دیابت خود را به خوبی کنترل کرده‌اند.
توجه: این طبقه‌بندی بر اساس داده‌های علمی حاصل از مطالعات بالینی نیست و عمدتاً بر اساس نظر متخصصین است.
نکات قابل توصیه در بیماران مبتلا به دیابت
توصیه می‌شود بیماران مبتلا به دیابت به نکات مهم زیر توجه ویژه نمایند:
پایش مکرر قند خون:
ضروری است که بیماران چندین بار در روز سطح گلوکز خون خود را اندازه بگیرند. این امر به ویژه در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ که به انسولین نیاز دارند، بسیار مهم است.
تغذیه:
در ماه رمضان تغییر عمده‌ای در الگوی غذایی در مقایسه با طول سال رخ می‌دهد. بیشتر مشکلات احتمالاً ناشی از رژیم غذایی نامناسب یا پرخوری و خواب ناکافی است. بنابراین در ماه رمضان افراد دیابتی باید یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشند. توصیه‌های تغذیه‌ای باید متناسب با نیازهای فردی و مشکلات پزشکی آنها باشد.
لازم است در رژیم غذایی توده بدنی ثابت بماند. در بیشتر مطالعات، ۵۰ تا ۶۰ درصد از افرادی که روزه می‌گیرند وزن بدن خود را در طول ماه حفظ می‌کنند، در حالی که ۲۰ تا ۲۵ درصد وزن خود را افزایش یا کاهش می‌دهند. باید از مصرف مقادیر زیاد غذاهای غنی از کربوهیدرات و چربی، به ویژه در غروب آفتاب، اجتناب شود. بهتر است غذاهای حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده (غذاهای دیر هضم) به دلیل تأخیر در هضم و جذب، در وعده غذایی سحر و تا حد امکان نزدیک به اذان صبح مصرف شود. همچنین توصیه می‌شود مصرف مایعات در ساعات شب افزایش یابد.
ورزش:
فعالیت بدنی بیش از حد به ویژه در چند ساعت قبل از غروب آفتاب، ممکن است منجر به افزایش خطر هیپوگلیسمی شود و باید از آن اجتناب کرد. با این حال، فعالیت بدنی نرمال می‌تواند حفظ شود. البته نماز مغرب و عشا نیز شامل رکوع، سجود و فعالیت بدنی است و باید بخشی از برنامه ورزشی روزانه در نظر گرفته شود. در برخی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ که به خوبی کنترل نشده است، ورزش ممکن است به هیپرگلیسمی شدید منجر شود.
شکستن روزه:
همه بیماران دیابتی روزه‌دار باید درک کنند که اگر هیپوگلیسمی (گلوکز خون کمتر از ۶۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) رخ داد، باید همیشه و فوراً روزه خود را پایان دهند زیرا در صورت تأخیر در درمان، ممکن است قند خون آنها کاهش بیشتری پیدا کند. همچنین اگر قند خون در چند ساعت اول پس از شروع روزه به کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، روزه باید شکسته شود. به خصوص اگر انسولین، داروهای سولفونیل اوره یا مگلیتیناید در قبل از سحر مصرف می‌شود. در نهایت، اگر گلوکز خون از ۳۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر بیشتر شود، باید روزه افطار شود. همچنین بیماران در روزهای بیماری باید از روزه گرفتن خودداری کنند.
ارزیابی پزشکی قبل از ماه مبارک رمضان:
همه بیماران مبتلا به دیابت که مایل به روزه گرفتن در ماه رمضان هستند باید با انجام یک ارزیابی پزشکی و شرکت در یک برنامه آموزشی ساختارمند آماده شوند تا روزه‌داری ایمنی داشته باشند. این ارزیابی باید ۱ تا ۲ ماه قبل از ماه رمضان انجام شود. به سلامت کلی بیماران و کنترل قند، فشار خون و چربی‌های آنها توجه ویژه شود. آزمایشات لازم گرفته شود و توصیه‌های پزشکی خاص در مورد خطرات بالقوه روزه‌داری به بیماران میتلا به دیابت ارائه گردد. در طی این ارزیابی، باید تغییرات لازم در رژیم غذایی یا رژیم دارویی ایجاد شود تا بیمار روزه‌داری را با برنامه‌ای باثبات و موثر شروع کند. این ارزیابی همچنین باید شامل بیمارانی شود که نمی‌خواهند روزه بگیرند. زیرا اغلب در معرض خطر هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی در ماه رمضان هستند که بازتابی از عادات اجتماعی در طول ماه است.
آموزش ساختارمند با محوریت روزه‌داری و دیابت:
نقش آموزش سازمان یافته برای بیماران برای مدیریت دیابت به خوبی شناخته شده است. این آموزش باید به دیابت با محوریت رمضان نیز تعمیم یابد. بسیاری از مسلمانان مبتلا به دیابت، علاقه زیادی به روزه‌داری در ماه رمضان دارند. این علاقه فرصتی طلایی برای توانمندسازی افراد مبتلا به دیابت برای مدیریت بهتر دیابت خود نه تنها در ماه رمضان بلکه در طول سال است. با این حال، بسیاری از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی می‌دانند که به دلیل عدم آگاهی در مورد مدیریت بهینه دیابت در روزه‌داری، نمی‌توانند توصیه‌های پزشکی مناسب را ارائه دهند. در واقع اغلب افراد مبتلا به دیابت احساس می‌کنند که بین توصیه‌های پزشکی و مذهبی که دریافت می‌کنند، هماهنگی وجود ندارد. از این رو، برنامه آموزشی دیابت متمرکز بر ماه مبارک رمضان باید به طور ایده آل شامل سه جزء باشد:
۱. کمپین اطلاع رسانی به افراد مبتلا به دیابت، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، رهبران مذهبی و جامعه و همچنین عموم مردم
افزایش آگاهی عمومی در مورد روزه‌داری و دیابت باید موجب تقویت هماهنگی بین توصیه‌های پزشکی و مذهبی شود. این امر در کشورهای غیر اسلامی که ارتباط و درک ضعیف بین این جوامع امری عادی است از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. درک بیشتر در مورد زمینه مذهبی و دیدگاه در مورد ماه رمضان و همچنین خطرات بالقوه و گزینه‌های پزشکی برای دستیابی به نتیجه ایمن‌تر برای روزه‌داران، برای همه طرفین حیاتی است.
۲. آموزش ساختارمند با محوریت روزه‌داری و دیابت برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی
متخصصان مراقبت های بهداشتی باید برای ارائه یک برنامه آموزشی ساختاریافته به بیمار آموزش ببینند که شامل درک بهتر روزه و دیابت، تعیین کمیت خطر فردی و گزینه‌هایی برای دستیابی به روزه‌داری ایمن‌تر باشد. این شامل اهمیت کنترل قند خون در ساعات روزه‌داری، غیر روزه، زمان افطار، برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی برای جلوگیری از هیپوگلیسمی و کم آبی بدن در ساعات طولانی روزه‌داری، و انتخاب وعده‌های غذایی مناسب برای جلوگیری از افزایش قند خون پس از غذا می‌باشد. برنامه آموزشی باید شامل توصیه‌هایی در مورد زمان و شدت فعالیت بدنی در طول روزه‌داری باشد. مسلماً مهم است که استفاده از داروهای مرتبط با دیابت و خطر بالقوه آنها در طول روزه‌داری نیز مورد بحث قرار گیرد.
۳. آموزش ساختارمند با محوریت روزه‌داری برای افراد مبتلا به دیابت
یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی باید بتواند تمام آموزش‌ها را به افراد مبتلا به دیابت به صورت فردی یا در یک جلسه گروهی در مراکز دیابت، مراکز مراقبت‌های بهداشتی اولیه، مساجد محلی یا مراکز اجتماعی ارائه دهد. توانایی ارائه این برنامه آموزشی به روشی ساده، ساختاریافته و به زبان خود بیمار یک مزیت بارز به ویژه در جوامع چند زبانه است. مطمئناً بسیاری از مؤلفه‌های این برنامه به افراد مبتلا به دیابت کمک می‌کند تا در طول سال بهتر از خود مراقبت کنند.
مدیریت دیابت در روزه‌داری
شایان ذکر است که روزه‌داری برای بیماران دیابتی یک تصمیم شخصی مهم است که باید با توجه به دستورالعمل‌های مذهبی و پس از بررسی دقیق خطرات مربوطه و با مشورت با متخصصین بهداشتی اتخاذ شود. در اغلب موارد، توصیه پزشکی این است که روزه نگیرید. با این حال، بیمارانی که بر روزه‌داری اصرار دارند باید از خطرات مرتبط با روزه‌داری و تکنیک‌های کاهش این خطر آگاه باشند. عوارض مربوط به روزه‌داری در هر بیمار با توجه به تعداد و میزان عوامل خطر متفاوت است.
در زیر به نحوه مدیریت دیابت نوع ۱ و نوع ۲ در هنگام روزه‌داری می‌پردازیم.
مدیریت بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱
روزه گرفتن در ماه رمضان برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ خطر بسیار بالایی دارد. این خطر به ویژه در کسانی که بیماریشان به خوبی کنترل نشده است و افرادی که دسترسی محدودی به مراقبت‌های پزشکی دارند، تشدید می‌شود. علاوه بر این کسانی که نسبت به علائم کاهش قند خون آگاه نیستند یا نمی‌خواهند و یا نمی‌توانند سطح گلوکز خون خود را چندین بار در روز کنترل کنند، در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین خطر عوارض شدید در بیمارانی که سابقه بستری‌های مکرر در بیمارستان دارند نیز زیاد است.
برخی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ ترجیح می‌دهند در ماه رمضان روزه بگیرند و اغلب آنها بلافاصله قبل یا چند روز بعد ازشروع این ماه رژیم انسولین خود را تغییر می‌دهند. با این حال، مطالعات بسیار کمی ایمنی یا اثربخشی رژیم‌های مختلف انسولین را در روزه‌داران مبتلا به دیابت نوع ۱، تأیید کرده‌اند. درک فعلی این است که رژیم بازال-بلوس بهترین پروتکل برای مدیریت بیماری است. تصور می‌شود که تزریق یک یا دو بار در روز انسولین متوسط یا طولانی اثر همراه با انسولین سریع الاثر قبل از غذا ایمن‌تر باشد.
انفوزیون زیر جلدی انسولین (پمپ) یک استراتژی جایگزین جذاب اما گرانتر برای مدیریت بیماری دیابت است.
مدیریت بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ در ماه رمضان
بیماران تحت کنترل رژیم غذایی
در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ که بیماریشان تنها با تغییر سبک زندگی به خوبی کنترل می‌شود، خطر مرتبط با روزه‌داری بسیار کم است. با این حال در صورت زیاده‌روی در مصرف غذا، هنوز خطر بالقوه بروز هیپرگلیسمی بعد از غذا در افطار و سحر وجود دارد. توزیع کالری در دو تا سه وعده غذایی کوچکتر در فواصل زمانی مناسب بعد از افطار ممکن است به جلوگیری از هیپرگلیسمی بیش از حد کمک کند. فعالیت بدنی ممکن است شدت و زمان آن را بهبود بخشد.
بیماران تحت درمان با داروهای خوراکی
انتخاب داروهای خوراکی باید متناسب با هر فرد باشد. به طور کلی، داروهایی که با افزایش حساسیت به انسولین عمل می‌کنند، نسبت به ترکیباتی که با افزایش ترشح انسولین عمل می‌کنند، با خطر کمتری برای هیپوگلیسمی همراه هستند.
بطور مثال بیمارانی که تنها با متفورمین درمان می‌شوند ممکن است با خیال راحت روزه بگیرند زیرا احتمال هیپوگلیسمی شدید در آنها کم است. با این حال، شاید لازم باشد زمان مصرف اصلاح شود.
،مهارکننده‌های آلفاگلوکوزیداز مثل آکاربوز، میگلیتول و ووگلیبوز جذب کربوهیدرات‌ها را زمانی که همراه با اولین لقمه غذا مصرف می‌شوند کند می‌کنند. از آنجایی که این داروها با خطر مستقل هیپوگلیسمی، به ویژه در روزه‌داری مرتبط نیستند، ممکن است در ماه رمضان مفید باشند.
سولفونیل‌اوره‌ها به دلیل خطر ذاتی هیپوگلیسمی برای استفاده در روزه‌داری نامناسب هستند. با این حال، هیپوگلیسمی شدید یا کشنده با مصرف این گروه داروها یک عارضه نسبتا نادر است. با این وجود، استفاده از آنها باید با احتیاط فردی باشد. همینطور گلیبورید یا گلی‌بن‌کلامید ممکن است با خطر بالاتر هیپوگلیسمی نسبت به سایر سولفونیل‌اوره‌های نسل دوم، به ویژه گلیکلازید، گلیمپراید، و گلیپیزید همراه باشد.
مشتقات تیازولیدین دیون یا گلیتازون (پیوگلیتازون و روزیگلیتازون) به طور مستقل با هیپوگلیسمی مرتبط نیستند، اگرچه می‌توانند اثرات کاهش قند خون سولفونیل اوره‌ها، گلینیدها و انسولین را تقویت کنند.
استفاده از کلرپروپامید در ماه رمضان به دلیل احتمال هیپوگلیسمی طولانی و غیرقابل پیش‌بینی نسبتاً منع مصرف دارد.
بیماران تحت درمان با انسولین
مشکلات پیش روی بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ که انسولین مصرف می‌کنند مشابه مشکلات دیابت نوع ۱ است، با این تفاوت که احتمال بروز هیپوگلیسمی کمتر است. با این حال در بیمارانی که مدت طولانی انسولین مصرف می‌کردند احتمال خطر بروز هیپوگلیسمی وجود دارد. در اینجا هم، هدف حفظ سطوح ضروری انسولین پایه برای جلوگیری از هیپرگلیسمی در روزه‌داری است. یک استراتژی موثر، استفاده عاقلانه از انسولین متوسط الاثر یا طولانی‌اثر به همراه یک انسولین کوتاه‌اثر است که قبل از غذا تجویز می‌شود. بیماران بسیار مسن مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز ممکن است در هنگام روزه گرفتن در معرض خطر بالایی باشند.
استفاده از یک تزریق انسولین طولانی‌اثر یا متوسط الاثر می‌تواند پوشش مناسبی را در برخی از بیماران فراهم کند تا زمانی که دوز به‌طور مناسب برای هر فرد اختصاصی تنظیم شود. با این حال، اکثر بیماران نیاز به انسولین سریع الاثر یا کوتاه‌اثر دارند که همراه با انسولین پایه در وعده‌های غذایی، به‌ویژه در وعده عصرانه، که معمولاً حاوی بار کالری بیشتری است، تجویز شود.
تنظیم داروهای دیابت درهنگام روزه‌داری
در اینجا دستورالعمل‌هایی برای اصلاح رژیم درمانی و تنظیم داروها در هنگام روزه‌داری در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ ارائه می‌گردد. این تغییرات با توجه به شرایط فردی هر بیمار بطور اختصاصی تنظیم شود.
– بیماران تحت کنترل رژیم غذایی و ورزش، زمان و شدت فعالیت بدنی را اصلاح کنند.
– بیمارانی که داروهای کاهنده قند خوراکی مصرف می‌کنند از مصرف مایعات کافی اطمینان حاصل کنند.
– در بیمارانی که قبل از ماه رمضان بیگوانید، متفورمین ۵۰۰ میلی گرم، سه بار در روز مصرف میشد، درهنگام روزه‌داری متفورمین، ۱۰۰۰ میلی گرم افطار و ۵۰۰ میلی گرم در وعده غذایی قبل از سحری تجویز شود.
– در صورت مصرف سولفونیل‌اوره‌ها قبل از ماه رمضان، این دارو باید بلافاصله هنگام افطار مصرف شود. دوز بر اساس کنترل قند خون و خطر هیپوگلیسمی تنظیم شود.
– سولفونیل اوره‌هایی که دو بار در روز مصرف میشد، در وعده غذایی قبل از سحر نصف دوز معمول صبح و در وعده افطار دوز معمول را استفاده کنند.
– بیماران تحت انسولین از مصرف مایعات کافی اطمینان حاصل کنند.
– انسولین مخلوط یا متوسط الاثر دو بار در روز را به انسولین طولانی‌اثر یا میان‌اثر در عصر و انسولین کوتاه‌اثر یا سریع‌الاثر همراه با غذا تغییر دهند.
بارداری و روزه‌داری در ماه رمضان
بارداری با افزایش مقاومت به انسولین و ترشح انسولین و کاهش استخراج انسولین کبدی است. غلظت گلوکز ناشتا کمتر است و سطح گلوکز و انسولین بعد از غذا در زنان باردار سالم به طور قابل توجهی بالاتر از زنان سالمی است که باردار نیستند. افزایش سطح گلوکز خون و A1C در بارداری با افزایش خطر ناهنجاری‌های مادرزادی همراه است. انتظار می‌رود روزه‌داری در دوران بارداری خطر مرگ و میر بالایی برای جنین و مادر داشته باشد، اگرچه اختلاف نظر وجود دارد. با وجودی که زنان باردار مسلمان از روزه گرفتن در ماه رمضان معاف هستند، برخی زنان باردار مبتلا به دیابت (نوع ۱، نوع ۲ یا حاملگی) اصرار دارند که روزه بگیرند. این زنان یک گروه پرخطر محسوب می‌شوند و مدیریت آنها نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد.
به طور کلی، زنان مبتلا به دیابت بارداری یا دیابت قبل از بارداری در معرض خطر بسیار بالایی هستند و ممکن است اکیدا به آنها توصیه شود که در ماه رمضان روزه نگیرند. اما در صورت اصرار بر روزه گرفتن باید از آنها بطور ویژه مراقبت کرد. ارزیابی وضعیت پزشکی آنها قبل از ماه رمضان ضروری است. این شامل مراقبت‌های قبل از بارداری با تأکید بر دستیابی به مقادیر گلوکز و A1C خون تقریباً طبیعی، مشاوره در مورد عوارض روزه‌داری روی مادر و جنین در صورت کنترل نامناسب قند خون و آموزش متمرکز بر مهارت های خود مدیریتی در دیابت است.
در حالت ایده‌آل، بیماران باید تحت نظر کارکنان متخصص زنان و زایمان، متخصصان دیابت، متخصص تغذیه و پرستاران دیابت باشند. مدیریت بیماران باردار در ماه رمضان بر اساس رژیم غذایی مناسب و انسولین درمانی است. مواردی که در بالا در مورد مدیریت دیابت نوع ۱ و نوع ۲ مورد بحث قرار گرفت در مورد این گروه نیز صدق می‌کند، با این تفاوت که نظارت بیشتر و تنظیم دوز انسولین ضروری است.
مدیریت فشار خون بالا و دیس‌لیپیدمی
روزه‌داری در ماه رمضان، ممکن است موجب کم آبی بدن و افت فشار خون شود، به خصوص اگر روزه طولانی و همراه با تعریق زیاد باشد. بنابراین دز یا نوع داروهای ضد فشار خون ممکن است نیاز به تنظیم داشته باشد تا از افت فشار خون جلوگیری شود. داروهای ادرارآور ممکن است در ماه رمضان برای برخی از بیماران مناسب نباشد.
معمولأ مصرف غذاهای غنی از کربوهیدرات و چربی‌های اشباع در ماه رمضان افزایش می‌یابد. برای اجتناب از ایجاد عوارض، بیمار باید یک رژیم غذایی متعادل را رعایت کند و داروهای تجویزی برای مدیریت کلسترول و تری‌گلیسیرید بالا، همچنان ادامه دهد.
نتیجه گیری:
لازم است بیماران دیابتی با توجه به اعتقادات شخصی و شرایط بیماری خود برای روزه‌داری تصمیم بگیرند. به طور کلی روزه‌داران مبتلا به دیابت نوع ۱، در معرض خطر بسیار بالایی از عوارض تهدید کننده زندگی هستند. این بیماران اگر سابقه هیپوگلیسمی مکرر دارند و یا قند خونشان به خوبی کنترل نشده یا ار علائم هیپوگلیسمی آگاه نیستند، در هنگام روزه‌داری در معرض خطر ابتلا به هیپوگلیسمی شدید هستند. از سوی دیگر، کاهش بیش از حد دوز انسولین در زمان روزه‌داری در این بیماران (برای جلوگیری از هیپوگلیسمی) ممکن است آنها را در معرض خطر هیپرگلیسمی و کتواسیدوز دیابتی قرار دهد.
هیپو و هیپرگلیسمی ممکن است در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز رخ دهد، اما به طور کلی نسبت به بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱، شیوع و پیامدهای شدید کمتری دارد. بیمار باید پس از بحث و گفتگو با یک متخصص در مورد خطرات مربوطه، برای روزه‌داری تصمیم بگیرد. بیمارانی که اصرار به روزه‌داری دارند، باید قبل از ماه مبارک رمضان چک‌آپ کامل کنند. آموزش‌ها و دستورالعمل‌های مناسب مربوط به فعالیت بدنی، برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی، نظارت بر گلوکز و دوز و زمان مصرف داروها را دریافت کنند.
منبع: برگرفته از مقاله منتشر شده در سایت انجمن دیابت آمریکا
کاری از تیم رسانه اهدا دارو؛