دستور غذایی برای مبتلایان به دیابت

پیش‌تر و در مقالات گذشته درباره‌ی بیماری دیابت و هم‌ چنین خواص مفید شیرین کننده طبیعی استویا، مطالبی چند را ذکر نمودیم. اما از آنجا که رعایت تغذیه صحیح و استفاده مناسب از گروههای مختلف مواد غذایی در دستور تهیه غذاها، نقش اساسی در کنترل قند خون در مبتلایان به دیابت دارد سعی می‌کنیم در کنار موضوعاتی که بررسی می‌نمائیم از چگونگی تهیه خوراکی‌هایی یاد کنیم که برای عزیزان بیمار کاربرد موثر داشته باشد.

دیابت چیست؟

دیابت یکی از انواع بیماری‌های مزمن و غیر واگیردار است که کنترل آن به تغییراتی در شیوه‌ی زندگی فرد بیمار نیاز دارد. درمان بیماری شامل مراقبت‌های تغذیه‌ای و رژیم غذایی مناسب برای کنترل قند خون، دارودرمانی، فعالیت بدنی یا ورزش، پایش گلوکز خون و آموزش خوددرمانی به بیمار است.

دیابت نوع ۱

این نوع از دیابت به دلیل تخریب نوع خاصی از سلول‌های پانکراس که مسئول ترشح انسولین هستند به وجود می‌آید و در حدود ۱۰ درصد از بیماران دیابتی را شامل می‌شود این بیماری معمولا در سنین پایین بروز می‌کند. برای جلوگیری از عوارض ثانویه آن بیمار باید انسولین را بر اساس تجویز پزشک و به میزان مشخص تزریق نماید.

دیابت نوع ۲

براساس ویژگی‌های مختلف، علل زمینه ساز و نحوه‌ی درمان، دیابت به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود. مهم‌ترین و شایع‌ترین انواع دیابت شامل دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ است. در موارد نادری هم عوامل دیگری نظیر داروها، جراحی، عفونت‌ها و سایر بیماری‌های لوزالمعده می‌تواند سبب بروز بیماری دیابت گردد.

در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت، مبتلا به نوع ۲ آن می‌باشند، از جمله عوامل  این بیماری می‌توان به سن بالا (معمولا بالای ۳۰ سال) ، چاقی (به ویژه چاقی شکمی ) ، سابقه‌ی خانوادگی، سابقه ابتلا به دیابت حاملگی، فعالیت بدنی کم و وزن بالای ۴ کیلوگرم در هنگام تولد اشاره کرد. دیابت نوع ۲ با مقاومت نسبت به انسولین همراه است و کاهش وزن و رژیم غذایی برای قند خون بالا می‌تواند به بهبود وضعیت این بیماران کمک کند.

رژیم غذایی در افراد مبتلا به دیابت

نقش رژیم غذایی برای کاهش قند خون و کنترل دیابت غیر قابل چشم پوشی است. پیروی از یک برنامه غذایی مناسب و استفاده از گروه‌های غذایی مختلف در رژیم غذایی شامل مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها، حبوبات، نان و غلات سبوس‌دار و لبنیات کم‌چرب به اندازه و میزان مناسب باعث کنترل بیماری دیابت می‌شود. رعایت تغذیه مناسب و رژیم غذایی صحیح در کنترل دیابت نیز نقش بسیار مهم و اساسی و غیرقابل انکار دارد. بی‌توجهی به نحوه تغذیه و رژیم غذایی بیمار دیابتی می‌تواند تمامی تلاش پزشک و کادر درمانی را نقش بر آب و فرد را با عوارض جدی دیابت روبه رو کند. بنابراین اولین قدم در کنترل قند خون، در بیماران مبتلا به دیابت تغذیه صحیح و استفاده از دستورهای غذایی مناسب برای کاهش قند خون است. اگر فرد مبتلا به دیابت با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل به وزن مناسب برسد از افزایش قند خون جلوگیری می‌گردد. رژیم غذایی، ورزش، کنترل وزن و درصورت نیاز داروها از راه‌های اصلی کنترل دیابت هستند. افراد مبتلا به دیابت بایستی روزانه به شکل متنوع ازگروه‌های مختلف مواد غذایی در رژیم غذایی خود استفاده کنند تا مواد معدنی و ویتامین‌ها و فیبر غذایی که نقش مهمی در کاهش جذب قند در روده دارد، به مقدارکافی به بدن آن‌ها برسد.

بر خلاف آن‌چه که بیشتر مردم تصور می‌کنند، تنها نخوردن قند و کم کردن حجم غذا، راه حال درمان و کنترل این بیماری نیست. افرادی که به هر یک از دو نوع بیماری دیابت مبتلا هستند، باید روزانه ۶ وعده غذایی بر اساس میزانی که متخصص تغذیه برای آن‌ها تنظیم کرده است را در ساعت های مشخص مصرف کنند. سه وعده اصلی یعنی صبحانه، نهار و شام به همراه سه میان وعده سبک که باید در ساعت و شرایط منظم مصرف شود. از سوی دیگر این وعده‌های غذایی باید از گروه‌های غذایی متنوعی تهیه شده و حجم آن‌ها مشخص باشد.

۱- فیبر و دیابت

مصرف فیبر و مواد غذایی حاوی فیبر در رژیم غذایی برای افراد مبتلا به دیابت توصیه می‌شود. مقدار توصیه شده برای مصرف فیبر در رژیم غذایی بیمار دیابتی مشابه افراد سالم و ۲۰ الی ۳۵ گرم در روز است. اثرات مفید فیبر بر کاهش لیپیدهای سرم (چربی خون)، پیشگیری از یبوست و برخی اختلا ل‌های گوارشی و پیش‌گیری از سرطان های دستگاه گوارش ثابت شده است. اما اثر افزایش مصرف فیبرهای معمولی غذا در رژیم غذایی بر کاهش قند خون قابل ملاحظه نیست. البته باید به این نکته توجه کنید که مصرف کم‌تر از میزان توصیه شده فیبر در رژیم غذایی افراد مبتلا به دیابت می‌تواند منجر به بروز مشکلات ثانویه در این افراد شود.

۲- کربوهیدرات و دیابت

کربوهیدرات‌ها شامل قندهای ساده، نشاسته و فیبر است که در گروه‌های مختلف مواد غذایی به غیر از گوشت ها و چربی ها وجود دارد. کربوهیدرات‌ها باید حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد انرژی دریافتی روزانه در رژیم غذایی بیمار دیابتی را تشکیل دهد.

در رژیم غذایی افراد مبتلا به دیابت تاکید بر روی مصرف انواع کربوهیدرات‌های پیچیده و غلات کامل است. میزان کربوهیدرات در رژیم غذایی بیمار دیابتی باید دقیقأ تنظیم شود و همچنین کربوهیدرات در هر وعده و میان وعده به میزان مشخصی مصرف شود. در واقع میزان کربوهیدرات مصرفی در رژیم غذایی مبتلایان به دیابت بسیار مهم‌تر از منبع استفاده از آن است. البته باید به این نکته توجه داشت که در رژیم غذایی بیمار دیابتی باید مصرف انواع قندهای ساده مثل قند و شکر، نوشیدنی‌های صنعتی، نوشابه‌ها، شیرینی و… محدود شود. به طور کلی استفاده از غذاهایی با شاخص گلایسمی(GI) پایین در رژیم غذایی برای کنترل قند خون توصیه می‌شود.

هم‌چنین با توجه به خواص ثابت شده‌ی شیرین کننده‌ی استویا برای بهبودی بیماری دیابت، توصیه متخصصان تغذیه این است که بیماران دیابتی و به طور خاص بیماران دیابتی نوع دوم از شیرین کننده‌ی استویا در تهیه شیرینی‌ها و یا نوشیدنی‌های خود استفاده نمایند.

۳- پروتئین و دیابت

با توجه به اینکه اختلال انسولین در افراد دیابتی بر روی متابولیسم گلوکز تاثیر می‌گذارد و تاثیر مستقیمی بر روی پروتئین ندارد، میزان نیاز بیماران دیابتی به پروتئین همانند افراد معمولی است. رژیم غذایی بیمار دیابتی همانند رژیم غذایی افراد عادی تنظیم می‌شود و میزان پروتئین در حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از انرژی مورد نیاز روزانه فرد را تشکیل می‌دهد. ذکر این نکته ضروری است که اگر بیمار مبتلا به دیابت دچار مشکل کلیوی شده باشد، باید محدودیت پروتئین را در رژیم غذایی اعمال کنیم.

۴- ویتامین ها و موادمعدنی

به طور کلی به همراه رژیم غذایی دیابت، دریافت مکمل‌های مواد معدنی و ویتامین‌ها ضروری نیست. ولی توصیه میشود افراد زیر به همراه رژیم غذایی از مکملهای غذایی استفاده کنند:

کسانی که از رژیم‌های شدیدا کم کالری استفاده می‌کنند، گیاهخواران، افراد مسن، خانم‌های باردار یا شیرده، افرادی که از داروهایی که با جذب مواد مغذی تداخل دارد استفاده می‌نمایند، کنترل متابولیک ضعیف دارند.

در بیمارانی که کنترل قند خون در آنها ضعیف است و یا از داروهای دیورتیک (ادرار آور) استفاده می‌کنند، دریافت مکمل منیزیم توصیه می‌شود. البته باید با تجویز متخصص تغذیه و یا پزشک مورد استفاده قرار گیرد.

در صورتی که بیمار مبتلا به دیابت، دچار کمبود کروم باشد تجویز مکمل کروم توسط متخصص تغذیه و یا پزشک در بهبود وضعیت کنترل قند خون مؤثر است.

میزان سطح «روی» در بیماران مبتلا به دیابت کاهش و دفع ادراری آن افزایش می‌یابد. میزان سطح روی در سطح سرم افراد مبتلا به دیابت باید در سطح نرمال باشد تا ترشح انسولین به میزان مناسب ادامه پیدا کند. سطوح بالا یا پایین روی در بدن می‌تواند ترشح انسولین را در بیمار دیابتی تحت تاثیر قرار دهد.

بعلاوه سطح نرمال روی در بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی، به بهبود سریع‌تر زخم‌های آن‌ها کمک می‌کند. البته مصرف خودسرانه روی می‌تواند سطح آن را در خون بالاتر از حد طبیعی ببرد و اثر معکوس بر روی بیماری بگذارد. از همین رو نیاز است تا بیماران حتما مکمل های غذایی خود را با تجویز متخصص تغذیه و یا پزشک مصرف نمایند.

۵- چربی و دیابت

در حدود ۳۰ درصد از انرژی رژیم غذایی دیابت را باید از چربی‌ها تامین کنیم. در بیمارانی که مشکل لیپیدی ندارند می‌توان ۱۰ درصد از چربی‌های رژیم غذایی را از چربی‌های اشباع و باقی چربی‌ها را از چربی‌های غیر اشباع تامین کرد. اما در بیمارانی که فاکتورهای لیپیدی خون آن‌ها مشکل دارد باید میزان چربی های اشباع در رژیم غذایی آنان به کمتر از ۷ درصد کاهش یابد.

نکته دیگر که در مورد چربیهای رژیم غذایی دیابت باید رعایت کنیم، کلسترول مواد غذایی است که باید کمتر از ۳۰۰ میلی گرم در روز باشد. اسیدهای چرب ترانس در رژیم غذایی دیابت می‌تواند همانند سایر افراد موجب بروز بیماری‌های قلبی عروقی و جهش‌های ژنی در بیمار شود. به همین دلیل باید مصرف غذاهای سرخ شده، غذاهای گوشتی فراوری شده، چیپس ها، روغن‌های گیاهی هیدروژنه و… در رژیم غذایی بیماران دیابتی محدود شود.

کاهش مصرف چربی در رژیم غذایی بیمار دیابتی به مرور زمان باعث کاهش وزن و بهبود وضعیت فاکتور‌های لیپیدی خون می‌شود.

دستورهای غذایی با استویا برای مبتلایان به دیابت

۱- کلوچه کنجد، بذر کتان و جو

این غذا به هضم کمک  کرده و باعث اسیدهای چرب با کیفیت بالا می‌شود. تنها چیزی که باید مراقب آن باشید مقدار آن است چون کالری بالایی دارند.

مواد لازم

• ۳ عدد تخم مرغ
•  یک قاشق چای خوری نمک (۵ گرم)
•  1 /2 فنجان استویا (۱۰۰ گرم )
•  1 قاشق سوپ خوری کره آب شده ( ۲۰ گرم)
•  4 قاشق سوپ خوری کنجد (۶۰  گرم) 
• دو فنجان جو (۱۶۸ گرم )
•  یک فنجان دانه کتان (۱۵۰ گرم )
• یک قاشق چای خوری عصاره وانیل (۵ میلی لیتر)

طرز تهیه

1. فر را در دمای ۱۸۰ درجه سانتی گراد و ۳۵۰ درجه فارنهایت گرم کنید.
2. تخم مرغ، کره، وانیل، استویا و نمک را هم بزنید.
3. سپس جو، کنجد، بذرکتان را به خوبی مخلوط کنید.
4. توپک‌های کوچک خمیری درست کنید، آن ها را در تابه که ازقبل چرب کردید بریزید تا بپزد.
5. آن‌ها را ۱۵ دقیقه یا تا زمانی که به رنگ طلایی برسند داخل فر قرار دهید.

۲- نان مغزدار و موزی بدون قند 

مواد لازم

• ۲ عدد موز رسیده
• ۱ / ۲ فنجان جو ( ۴۲ گرم)
• یک قاشق چای‌خوری استویا ( ۵ گرم )
• ۱/ ۲ فنجان آجیل خرد شده ( ۵۰ گرم )
• ۱ عدد تخم مرغ
• ۱ / ۴ فنجان شیرخشک بدون چربی( ۶۲ میلی لیتر )
• ۱ / ۵ فنجان روغن کانولا ( ۴۰ گرم )
• یک قاشق چای خوری وانیل ( ۵ گرم )
• ۱ / ۲ پیمانه آرد، الک شده( ۷۵ گرم )
• یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین ( ۲ گرم )
• یک قاشق چای‌خوری بکینگ پودر ( ۵ گرم )
• یک قاشق چای‌خوری دارچین ( ۲ گرم )
• مقدارکمی نمک

طرز تهیه

فر را با دمای ۱۶۵ درجه سانتی گراد  325 درجه فارنهایت گرم و تابه‌نان را چرب کنید موز را با چنگال یا قاشق له کنید. سپس تخم مرغ، شیر، روغن و استویا را به موز اضافه و به خوبی مخلوط کنید. در کاسه ای جداگانه، بقیه مواد را مخلوط و سپس موز را اضافه کنید. تمام مواد را با قاشق مخلوط کنید. خمیر را در ماهی‌تابه بریزید و آن را در فر قرار دهید. بگذارید ۴۰ دقیقه بپزد تا زمانی که خلال دندان به داخل آن فرو کردید چیزی به آن نچسبد.

کلام آخر

جدا از توصیه‌هایی که در طی مقاله بررسی و بحث نمودیم، مهم‌ترین توصیه‌ غذایی که به عزیزان دیابتی می‌شود، پرهیز ازمصرف شیرینی‌ها است. در واقع، پرهیز از دریافت یکی از مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی‌ست که مغز آن را در سیستم خاص خود به عنوان «پاداش» تلقی می‌کند. این مکانیسم موجب ترشح «دوپامین» که عامل اصلی احساس شادی و سرخوشی در انسان است، می‌شود.

بر همین اساس تصمیم به ارائه دستور تهیه دو نمونه از شیرینی‌ها تحت عنوان دستور غذایی با استویا گرفتیم. باشد که عزیزان مبتلا به بیماری دیابت همواره کامی شیرین داشته باشند.
برای دیدن دستورهای غذایی بیشتر مناسب مبتلایان به دیابت، می توانید این مقاله را مطالعه کنید.

کاری از تیم رسانه اهدا دارو؛ 

برای دیدن لیست محصولات سلامتی شرکت اهدا دارو کلیک کنید.

اهدا دارو، اهدای سلامتی